Zonguldak
ZONGULDAK EKONOMİSİ
Zonguldak tarım dışı üretimin ağırlık kazandığı birkaç ilden biridir. Zonguldak ilinin ekonomisi madenciliğe ve sanayiye dayanır. Ormancılık, hayvancılık ve tarla tarımı ikinci önemli bir kaynaktır. İl sınırları içinde zengin kömür (kara elmas) yatakları bulunur. Bunlara dayalı demir-çelik fabrikaları ve bunlara bağlı yan sanayii ekonominin belkemiğidir. Zonguldak bir nevi işçi şehridir.
TARIM
Zonguldak il ekonomisi büyük ölçüde madenciliğe ve sanayiye dayanmasına rağmen, faal nüfusun yarısı tarım sektöründe (tarım, ormancılık, avcılık ve hayvancılıkta) çalışır.
Ormanlar geniş bir bölgeyi kaplamasına rağmen ekili alan azdır. Başlıca tarım ürünleri buğday, arpa, yulaf, mısır, bakla ve fasulyedir. Sebze ve meyvecilik gelişmiş olup, en çok patates, ayçiçeği, karalahana, salatalık, sakızkabağı, pırasa, ıspanak, armut, fındık, erik, dut, ceviz, kestane, kızılcık, çilek ve kiraz yetiştirilir.
Ekime müsait alanlar az ve engebeli olduğu için tarım araçlarının kullanılmasına izin vermez fakat tarımda sulama gübreleme ve modern araçlar kullanılır.
Organik Tarım;
Organik tarım üreticilerinin sayısı 1.138, organik tarım alanı ise yaklaşık 15.248 da alana yükselmiştir. İlde Organik tarım konusunda 4 adet kontrol sertifikasyon firması faaliyet göstermektedir. (Anadolu, BCS, Ecocert ve Orser firmaları) ayrıca Alaplı Ziraat Odası müteşebbis firma olarak faaliyet göstermektedir. İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünce de organik tarım yapan üreticilerin yıl içerisinde düzenli olarak kontrolleri yapılmaktadır.
Osmanlı Çileği
Çilek ile ilgili ilk bilgiler M.S. 23 – 79 yılları arasında yaşayan botanikçi Tillius tarafından aktarılır. Çilek, Fransa'da gelişir ve sonraki yıllarda kültürel değerini artırmaya başlar. Karadeniz Ereğli'ye özgü Osmanlı çileği ise kralların yiyeceği ve içeceği olarak da adlandırılır. İlk olarak 1920'li yıllarda Karadeniz Ereğli'de ekimine başlanmıştır. İstanbul bölgesinden bu yıllarda Karadeniz Ereğli'ye getirilen çilek, yerli kültür olan diğer çilek ile etkileşim sürecine girmiş ve ortaya Osmanlı çileği denen nazik ve aromalı bir çilek çıkmıştır.
1930 yılında Türkiye'nin devlet tarafından kredilendirilen ilk konserve fabrikası Osmanlı çileğinin yoğunlaşması ile birlikte Karadeniz Ereğli'de kurulur. 1960'lı yıllarda Karadeniz Ereğli'de Osmanlı çileği üretimi had safhaya ulaşır ve ülke genelinde adını duyurur. Osmanlı çileğinden yapılan likör Türkiye Devleti tarafından sadece Avrupa'nın zengin sofralarında kullanılmak üzere ihraç edilmeye başlanır. Osmanlı çileğinin üretimi 1960'lı yıllardan sonra büyük bir gerileme sürecine girer.
1985'li yılları gelindiğinde Osmanlı çileği neredeyse kaybolmaya yüz tutmuştur. 1994 yılından sonra belediye tarafından desteklenen Osmanlı çileği üreticilerine ücretsiz çilek tohumu verilir ve yine belediye tarafından kurulan seralarda fide yetiştirilmeye başlanır. Bugün Karadeniz Ereğli'de halen 500'ü aşkın aile Osmanlı çileği üretiminden geçimini sağlamaktadır.
Mevsim normallerinde, Haziran ayı başlarında ilk meyvesini vermeye başlayan Osmanlı çileği, haziran ayı sonuna doğru artık meyve vermez. Hassas bir yapıya sahip olduğundan çok büyük ilgi isteyen Osmanlı çileği üreticileri tarafından sabahın erken saatlerinde zedelenmeden toplanır ve 1 – 2 saat içerisinde hemen satışa çıkarılır. Toplanan çileğin açık havadaki ömrü sadece 15 – 20 saat olduğundan hemen tüketilmesi gerekmektedir.
HAYVANCILIK
Zonguldak ilinde çayır ve mera çok az olmasına rağmen hayvancılık (besi hayvancılığı) oldukça gelişmiştir. “Jersey” ırkı inekleri ile sığır cinsi ıslah edilmiştir. Sığır sayısı daha fazladır. Ayrıca koyun, kıl keçisi ve tiftik keçisi beslenir. Tavukçuluk ve arıcılık gelişmiştir.
Zonguldak ilinde balıkçılık da önemli yer tutar. Zonguldak ve Bartın kıyılarının açıkları hamsi sürülerinin yuvalandığı yerlerdir. Ereğli ve Amasra’da balıkçı barınakları vardır. Bu ilde hamsinin yanında kalkan, istavrit, palamut, mezgit, lüfer ve torik de avlanır.
Kestane Balı
Yüksek kalitesi ve aromasıyla ünlü Zonguldak Kestane Balı, Karadeniz Teknik Üniversitesinde yapılan tahliller sonucunda Türkiye’nin en kaliteli kestane balı olarak belirlenmiştir. Sahip olduğu coğrafya ve iklim özellikleri dolayısıyla kestane balındaki kalsiyum, potasyum, mangan ve bakır mineral oranları çiçek balına göre çok daha fazla, çinko ve demir oranı ise çiçek balına göre düşüktür.
Zonguldak’ta yaklaşık 40 bin kovan bulunmakta olup ortalama her kovandan 10-18 kilogram arasında bal elde edilmektedir. İlde yaklaşık 40 bin kayıtlı fenni kovan bulunmakta ve yılda yaklaşık 350-400 ton kestane balı elde edilmektedir. Kestane balına dolum aşamasında ısıtma işlemi uygulanmaz. Bal, bileşiminde bulunan çeşitli vitamin, mineral, organik asit ve enzimler nedeniyle sindirimi kolay besleyici ve birçok hastalığa karşı koruyucu ve tedavi edici özellik gösterir. Balın difteri, boğmaca, verem, ülser, bazı cilt ve sinir sistemi hastalıkları gibi 500’e yakın hastalığın tedavisinde olumlu etkileri olduğu saptanmıştır. Bağışıklık sistemini güçlendirdiği, enerji ve kuvvet verdiği ve günlük 2 tatlı kaşığı kadar alınmasının yeterli olduğu belirtilmektedir.
ORMANCILIK
Zonguldak ili orman varlığı bakımından çok zengin sayılır. 540.000 hektara yakın orman ve 30.000 hektara yakın fundalık alanı vardır. Orman içinde 254 ve orman kenarında 269 köy vardır. İl genelinde bol miktarda sanayi odunu ve yakacak odunu elde edilir.
MADENCİLİK
Zonguldak, yeraltı kaynakları açısından zengin illerden biridir. Zonguldak ili maden kömürü bakımından Türkiye’nin en zengin ilidir. Maden kömürü Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumunun Ereğli Kömür İşletmesi tarafından çıkarılır. Faal nüfusun % 15’i ve 50.000’e yakın kişi maden çıkarma işlerinde çalışır. Maden kömürü çıkarılan üretim havzasında 14 milyar ton kömür rezervi vardır. Zonguldak ilinde zengin maden kömürü yanında demir, manganez, barit, kalker, dolamit, kuvarsit, alüminyum (boksit), şiferton ve kil yatakları bulunmaktadır. Bunlardan manganez, kalker ve şiferton yatakları işletilmektedir.
Kömür yatakları Ereğli’nin doğusunda Köseağzı yakınından başlar, Kozlu, Zonguldak, Kilimli arasında büyük damarlar hâlinde bulunur. Çatalağzı bölgesinde yer yer kaybolur. Kömür havzasının boyu 180 km, eni 50 km’dir. 1829’da bulunan kömür 20 sene sonra işletilmeye başlanmıştır. Bu bölgedeki kömürün enerjisi bol, kalitesi üstün ve dünyanın en iyi cins taşkömürleri arasında yer alır. Senelik istihsal 10 milyon tona yakındır. Devrek’te bakır ve Çaycuma’da volfram çıkarılır.
Zonguldak’ta bir kısmı yer üstünde çalışırken, çok sayıda kişi de yerin çok derinliklerinde maden kömürünü yer üstüne çıkarmak için çalışır.
SANAYİ
Zonguldak ekonomisi son 25 – 30 yıl öncesine kadar faaliyet kollarının belirli sektöre dayandığı, sektörler arası çeşitliliğin zayıf olduğu, üretilen faaliyetlerin birkaç büyük kuruluşa bağlandığı (madencilik, demir – çelik ve bunların yan sanayileri) bir yapı arz etmekte iken son 15 yılda özel sektör yatırımları ile önemli bir gelişme göstermiştir. Zonguldak ili sanayi bakımından İstanbul, Kocaeli ve İzmir’den sonra gelir. Zengin maden kömürü, enerji santrali, liman şehri oluşu, gür orman varlığı, başta demir-çelik tesisleri olmak üzere pek çok sanayi tesisinin kurulmasına ve ilin ileri bir sanayi bölgesi hâline gelmesinin başta gelen sebebi olmuştur.
Zonguldak limanı 1893’te yapılmıştır. Karabük Demir-Çelik Fabrikasının yapımına 1937’de başlandı. 1948’de Karadeniz Ereğlisi limanı yapıldı. 1949’da Filyos Ateş Tuğla Fabrikası açıldı. Eskiden beri Ereğli ve Bartın’da bulunan büyük tekne tersaneleri geliştirilmiştir. Çok sayıda, mobilya fabrikaları, kireç, kâğıt ve bisküvi fabrikaları; 1970’ten sonra artan özel sektöre ait fabrikalar önemli sanayi kuruluşlarıdır.
Çaycuma’da Türkiye’nin üçüncü büyük kâğıt fabrikası, yem fabrikası, deri ve kösele atölyeleri, CDK Demir Sanayi Koll, Şti., Devrektaş, Çaytaş, Dokap Orman Ürünleri işleten fabrikalar bulunmaktadır.
İlin en önemli sanayi kuruluşları Karabük Demir-Çelik İşletmeleri (KDÇİ) ile Ereğli Demir Çelik İşletmeleri (Erdemir)’dir. Türkiye’de ağır sanayiinin kalbi Ereğli ve Karabük’te atar. Ereğli’deki tesisler Ortadoğu’nun en büyük tesisleridir. Karabük’teki fabrika genel olarak inşaat demiri, pik boru benzeri yuvarlak maddeler, Ereğli saç levhalar, teneke gibi yassı maddeler imal eder.
Zonguldak İlinin ihracatında baskın olan sektör çelik sektörüdür ve ilin ihracatının yaklaşık %60’lık kısmına denk gelmektedir. Çelik sektörünü, %15’lik payıyla çimento, cam, seramik ve toprak ürünleri takip etmektedir. İlk beş sektörün ilin ihracatındaki toplam payı %91’nin üzerindedir. Zonguldak’tan 100’ün üzerinde farklı ülkeye ihracat yapılmıştır. Bu ülkeler içinde en fazla ihracat yapılan ülke Romanya’dır. Romanya’yı, ABD, İngiltere, Irak ve Kanada takip etmiştir.
ULAŞIM
Karayolu: Milletlerarası E-5 karayolunun İstanbul-İzmit-Bolu-Ankara bölümü Gerede yakınından ayrılan Devrek-Çaycuma ile Zonguldak’a ulaşır. Karasu’dan itibaren Karadeniz’e (kıyıya) paralel olarak uzanan yol Adapazarı’ndan ayrılan bir yol ile birleşerek E-5 karayoluna bağlanır. Gerede yakınından ayrılan diğer bir yol Karabük-Safranbolu-Bartın-Kurucaş’a ulaşır. Bu hat üzerindeki yerleşim merkezleri de Gerede vâsıtasıyla E-5 karayoluna bağlanır.
Demiryolu: Ankara-Kayseri hattından ayrılan Çankırı ilinin güneydoğu ve güneybatı doğrultusundan geçerek Eskipazar’ın kuzeyinde Zonguldak il topraklarına giren hat; Karabük-Çaycuma-Bartın ilçelerinden sonra kıyıya paralel giderek Zonguldak’a ulaşır. Ankara-Zonguldak arasında her gün Kara Elmas Ekspresi karşılıklı olarak çalışır. Ayrıca Zonguldak-Karabük, Zonguldak-Çaycuma ve Zonguldak-Gökçebey arasında karşılıklı olarak günde 3 posta treni sefer yapar.
Denizyolu: 1953’te işletmeye açılan Zonguldak limanı 460 m uzunlukta ve 25 m genişlikte kuzey mendireği ile 412 m uzunlukta ve 12 m genişlikte güney mendireği vardır. Aynı anda 7 gemi doldurma ve boşaltma yapabilmektedir. Rıhtımlarda havzada üretilen kömür yüklenir ve ocaklarda kullanılacak direkler boşaltılır. Yolcu gemileri ve feribotlar 300 m uzunluktaki rıhtıma yanaşırlar.
Ereğli’de iki ayrı liman vardır. Ayrıca Deniz Kuvvetlerinin 8640 m’lik kapalı ambarı ile Ereğli Kömür İşletmesinin açık kömür depoları da bulunur. Bartın limanında da 1500 m’lik bir kapalı ambar ile yükleme boşaltma kapasitesi 800 ton olan bir liman bulunmaktadır.
Havayolu: Zonguldak Çaycuma Havaalanı 2007 yılında hizmete girmiştir. Havaalanı 500.000 Yolcu / Yıl kapasitelidir. İç ve Dış hat seferleri yapılmaktadır.