Rize
RİZE EKONOMİSİ
Rize ekonomisi, çay tarımına ve çay işleme sanayine dayanır. Su ürünleri (balıkçılık) ve orman ürünlerinin de ekonomiye faydası büyüktür. Faal nüfusun % 70’e yakını tarım sektöründe çalışır. Rize'nin çayı, hamsi balığı ve ketenden yapılan Rize bezi meşhurdur.
TARIM
Dağlık ve ormanlık bir alan olan Rize’de ovalar yok denecek kadar azdır. 360.000 ha toplam arazinin, 54.679 ha (15,2) tarıma elverişlidir. Geriye kalan arazinin; 45.322 ha (%12,58) çayır ve mera arazisi, 158.411 ha (%44) orman ve fundalık arazi, 101.573 ha (%28,21) tarım dışı ve yerleşim alanıdır. İl topraklarının sadece % 1’i ovadır.
Rize’de tarım denilince çay üretimi akla gelir. Tarım alanlarının %91,8’ini çay oluşturmaktadır. Çayın, Rizelilerin geçiminde bu kadar önemli olması, yöredeki az kireçli toprağın bu bitki için ideal olmasından kaynaklanmaktadır. Türkiye'nin çay üretiminin üçte ikisine yakını Rize’de yetişir. İkliminin ılık oluşu ve bol yağış olması çay üretimine çok müsaittir. Çay tarımı 1940-1950 arasında yerleşmiş ve 1950’den sonra yaygınlaşmıştır. 40.000 hektarlık çay bahçelerinde ortalama 400.000 ton çay yetişir. Böylece çay tarımı Rize'nin esas tarım kolu olmuştur.
Fındık üretimi 3.079,7 ha alanda yapılmakta olup çaydan sonra ikinci ürün durumundadır.
Sebzecilik mühim bir yer tutmaz. Daha çok mısır, fasulye ve patates yetiştirilir. Rize toprakları çok engebeli ve sürülmeye elverişli araziler az olduğu için, kullanılan tarım araçları oldukça azdır.
Meyvecilik, çay ve fındıktan sonra üçüncü derecede bir gelir kaynağıdır. Narenciye ürünleri, turunçgiller, kivi (255,6 ha), armut, elma, Trabzon hurması, nar, dut, erik, kiraz, şeftali, vişne ve muşmula yetişmektedir. Kivi yetiştiriciliği son yıllarda Rize’de giderek üretimi genişleyen bir faaliyettir.
Rize’de yetiştirilen dağ pirinci sulamaya ihtiyaç göstermez.
Dünyaca ünlü ve çok az bir ekim alanında yetişen puro tütünü, Rize'nin Pazar ilçesinde yetişir.
HAYVANCILIK
Rize ilinde, çay tarımı yaygınlaştıkça mısır tarımı gerilemiş ve buna bağlı olarak hayvancılık da eski önemini kaybetmiştir. Fakat yayla ve platolar zengin otlak ve meralarla kaplıdır ve hayvancılığa çok müsaittir. Ancak Rize ilinde büyükbaş hayvan sayısı giderek azalmış, daha önceleri 100 binin üzerinde bulunan büyükbaş hayvan sayısı günümüzde 30 binin altına inmiştir.
Arıcılık hızla yayılmaktadır. Sahillerin rutubetli olması nedeniyle arıcılık daha çok iç kesimlerde yapılmaktadır. İkizdere'nin Anzer balı çok meşhur ve kıymetlidir. Anzer yaylası dünyada başka herhangi bir yerde bulunmayan bir flora örtüsüne sahiptir. 450 – 500 değişik türde kır çiçeği bulunur ve bunlardan 80 – 90 tanesi sadece burada yetişir. Bu bölgeden elde edilen balın birçok hastalığa iyi geldiği bilinmektedir. Bölgede sınırlı miktarda üretim yapılabilmesi, yurt içi ve yurt dışı taleplerin karşılanamamasına bağlı olarak “Anzer Balı” nın piyasa fiyatının çok üzerinde değer kazandırmaktadır.
Balıkçılık oldukça ileridir. Balık üretiminde Ordu, Trabzon ve İstanbul’dan sonra dördüncü sırada yer alır. Rize kıyıları bol ve kaliteli balık potansiyeline sahiptir. Rize balıkçıları, 30-40 tonluk balıkçı tekneleriyle açık deniz balıkçılığı da yaparlar. Kıyılarında hamsi, kefal, istavrit, palamut, barbunya, kalkan, zargana, izmarit, mezgit, lüfer, kırlangıç, torik, karagöz, tirsi ve levrek gibi kıymetli balıklar bol miktarda bulunur.
Fındıklı ilçesi Çağlayan köyünde alabalık üretme tesisleri vardır. Bazı akarsularda da alabalık, inci kefali, kayabalığı, denizanası bulunmaktadır.
ORMANCILIK
Rize’de 150.000 hektar orman ve 35.000 hektar fundalık alan vardır. Ormanlarda kayın, kızılçam, kestane, kızılağaç, akarağaç, titrek kavak, aksöğüt, gürgen, meşe, dişbudak ve çeşitli yabani meyve ağaçları bulunur.
Orman içinde 46 ve orman bitişiğinde 38 köy vardır. Senede 100.000 m3 sanayi odunu ile 70 ster yakacak odunu elde edilir.
MADENCİLİK
Rize’de oldukça zengin bakır, çinko, manganez ve kaolin yatakları vardır. Çayeli’ne bağlı Madenli beldesinde mevcut bakır ve çinko yatakları yabancı sermaye ve Etimaden ortaklığı ile işletilmeye başlanmış ve bunun için bir tesis kurulmuştur. Üretilen konsantre bakır ve çinko cevheri ham olarak ihraç edilmektedir.
SANAYİ
Rize’de sanayi, çay işleyen fabrika ve atölyelere dayanır. Sanayi siciline kayıtlı 205 irili ufaklı işletmeden 170 adedi çay üretimi alanında faaliyet göstermektedir. Bu 170 adet işletmeden 34 adedi Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğüne bağlı fabrikalardır. Çay işleyen fabrika ve atölyeler için bu fabrikaların yedek parçası ve tamiratını yapan ana tamir fabrikası, çay paketleme ve ambalaj fabrikası vardır.
Çay fabrika ve atölyelerinin dışında un fabrikaları, kereste fabrikaları, döküm fabrikaları, (lokum, reçel, helva ve şekerleme yapan) şekerli yiyecekler fabrikası, alüminyum mutfak eşyası üreten fabrika, balık unu ve balık yağı fabrikası ve çivi ve tel fabrikası gibi sanayi kuruluşları vardır.
Ardeşen’de bulunan silah fabrikası yöre insanına istihdam sağlamaktadır.
Rize Bezi (Feretiko)
Rize yöresinin geleneksel dokumalarından olan Feretiko; sağlam, doğal yapısı, şık görünümü ile yöreye özgü sanat anlayışını bünyesinde barındırır. Kökü 15 yy kadar uzanmakta olan günümüze kadar icra edilen ve yaşatılan geleneksel el sanatıdır.
Kendir ipinden el tezgâhında dokunan Rize Bezi(Feretiko) dokuma Bezayağı örgü şekli ile örülür. Doğal kendir ve pamuk ipliklerinden dokunan yöresel bir üründür. Bir metre kare düz Feretiko yaklaşık 150 gr’dır. Ketene nispeten ince ve dört kat daha sağlamdır. Uzun süre saklanabilen bir üründür. Hammaddesi olan kendir lifleri nedeniyle kokusu kurutulmuş ot gibidir. Bu koku bezin hiçbir kimyasal süreçten geçmediğinin kanıtıdır. Tamamen doğaldır. İç ve dış giyim, aksesuar süsleme olarak değerlendirilir. Giyim ürünü olarak kullanılan "Feretiko" uzmanlar tarafından "Sağlık Deposu" olarak nitelendirilmektedir. En büyük özelliği klima görevi yaparak soğuk ortamda vücudu sıcak tutması, sıcak ortamda ise serin tutmasıdır.
Günümüzde bezin hammaddesi dışarıdan ithal edilerek bölgemizde üretimin sürekliliği sağlanmıştır. Yöremizde büyük bir geçim kaynağı haline gelerek unutulmaya yüz tutmuş bu gelenek tekrardan canlandırılmıştır.
ULAŞIM
Rize'nin ulaşımı kara ve deniz yolu iledir. İl dahilinde karayolu ulaşımı yetersizdir. Kıyı şeridinde ulaşım yeterlidir. Fakat ilçelere gidildikçe ulaşım güçleşir. Sinop’tan Hopa’ya kadar uzanan Karadeniz kıyı yolu merkez ilçe (Rize), Çayeli, Pazar, Ardeşen ve Fındıklı ilçeleri bu yol üzerindedir. İyidere’de kıyı yolundan ayrılıp Güneyce bucağına uzanan ikinci bir devlet yolu vardır.
Rize’de yeni yapılan limana, oldukça büyük gemiler yanaşabilmektedir. Çayeli, Pazar ve Fındıklı ilçelerinde balıkçı barınakları vardır. İstanbul’dan Rize’ye gemi seferi muntazam olarak yapılmaktadır. Karayolu olarak İstanbul’a 1200 km, Ankara’ya 839 km ve İzmir’e 1422 km’dir.
Hava limanı inşaatı devam etmektedir.