Düzce
DÜZCE COĞRAFYA
Genel Bilgiler
Düzce ili 40 derece 37‟ ile 41 derece 07‟ kuzey enlemleri ve 30 derece 49‟ ile 31 derece 50‟ doğu boylamları arasında yer alan, 2.593 km2 genişliğinde bir Batı Karadeniz Bölgesi ilidir. Genişliği Türkiye yüzölçümünün (783.577 km2 ) binde 33’ü kadardır. Doğusunda Zonguldak ve Bolu, güneyinde yine Bolu, batısında ise Sakarya illeri ile komşudur. Kuzeyinde Karadeniz vardır ve kıyı uzunluğu 30 km dir. Denizden yüksekliği 120-180 metre arasında değişmektedir.
Yollara göre doğu-batı yönünde uzanan D-100 karayolu ile TEM otobanı üzerinde yer alır. Bu yollar il merkezinden geçer. Bu konumu ile Avrupa-Asya arasında transit yol üzerindedir. D-100 karayolu il merkezinden ayrılarak Akçakoca ilçesi üzerinden Zonguldak İline bağlanır. Düzce bu konumu ile yol kavşağı şehridir. Düzce'nin kuzeyinde Akçakoca, kuzeydoğusunda Yığılca, kuzeybatısında Çilimli ve Cumayeri, batısında Gümüşova ile güneydoğusunda Gölyaka ilçeleri yer alır.
Karadeniz Bölgesinin yer şekillerinin özelliklerini yansıtır. Dağlar Karadeniz kıyısına paralel olarak sıralar halinde uzanır. Bu yüzden kıyıda doğal limanlar oluşamamıştır. Kıyıda yer yer falezler ve aralarında genişçe plajlar yer alır. Shef (Kıta sahanlığı) sahası dardır. Dağların, I. Jeolojik (paleozoik) zamanda oluşmuş arazi üzerinde II. Jeolojik (Mezozoik) zamanda biriken tortulların III. Jeolojik (Tersiyer) dönem başlarında, Alp - Himalaya kıvrımları oluşurken ortaya çıkmıştır. Zamanın ortalarındaki aşınmadan sonra bütün halinde tekrar yükselmiştir. Bu yükselme esnasında Kuzey Anadolu Fay Hattı oluşmuştur. Bu hat Düzce ovasının güneyinden geçmektedir. Dağların yükseltisi doğudan batıya ve iç kısımdan Karadeniz kıyısına doğru azalmaktadır. Kıyı gerisindeki yer şekilleri plato görünümündedir. Kıyı gerisindeki dağların yükseltisi 2000 m'yi geçmemektedir. Kaplandede dağı 1160 m'dir. Dağların kıyıdan iç kısımlara doğru yükseltisinin artması, kıyı ile iç kısımlar arasında yıl içinde sıcaklık farklarının fazla olmamasına ve yağış miktarının da buralarda yeterli olmasına etkisi olur.
İklim
Batı Karadeniz bölgesinde yer alan Düzce ilinde Batı Karadeniz’le Marmara ikilimi arasında bir geçiş iklimi egemendir. Düzce’de yazlar sıcak, kışlar ise kısmen ılık, kısmen soğuk geçmektedir. Bölgenin ormanlık olması, akarsu ve yüzey sularının bolluğu, Karadeniz’e kıyısı bulunması ve deniz tarafındaki dağların denizden gelecek nemi tutacak kadar yüksek olmaması yağışların bol olmasını sağlamaktadır.
Akçakoca İl’in denize kıyısı olan ve Düzce ovasından Kaplandede ve Orhan dağları ile ayrılan bir kesimi olduğundan, iklim bakımından Düzce ve yakın çevresine göre, özellikle yağış ve rüzgâr bakımından bazı farklılıklar gösterir. Ilıman deniz ikliminin hâkim olduğu bu bölgede de iklim Marmara – Karadeniz bölgeleri arasında geçiş özelliği gösterir. Ancak daha çok Batı Karadeniz iklim özellikleri baskındır. Düzce ortalama güneşlenme süresi bakımından 2.000-2.250 saat/yıllık; sıcaklık ortalaması bakımından 12-16 0C / yıllık, yağış ortalaması bakımından 500-1.500 mm/yıllık ve ortalama rüzgâr hızı bakımından da 1-2 m/sn yıllık dilimler içinde kalmaktadır.
Dağlar
Düzce ili Karadeniz kıyı dağlarının batı kesiminde yer alır. İl’in 2.593 km2’lik alanından yaklaşık 360,5 km2’lik Düzce ovası çıkarılırsa 2.233 km2’sinin, yani il alanının % 86’sının dağlık ve engebeli olduğu anlaşılır. Düzce ovası dışında Akçakoca sahilinde, özellikle akarsu ağızlarında bazı küçük ve dar kıyı düzlükleri ve plajlar varsa da, kayda değer genişlikte bir düzlük bulunmamaktadır. Dağlar birçok yerde derin vadilerle yarılmıştır. Ova dışındaki akarsu vadileri genel olarak derin vadilerdir. Ovanın güneyinde Elmacık dağları bloğunun kuzey kesimi, doğusunda da Bolu dağlarının kuzeybatı kesimi Düzce ili sınırları içinde kalır. Elmacık dağları üzerinde yaylaların da yer aldığı doğu-batı uzanımlı dorukta Kardüz yaylasında 1.830 m rakımlı tepe, Erenler tepe (1.700 m), Mercan tepe (1.669 m) ve Yanık tepe (1.368 m) yüksek arazi noktaları arasındadır. Bu zirvelerle rakımı 150 m civarında olan ova arasındaki 4-5 km’lik kısa mesafeler, aradaki yamaç eğimlerinin de büyük olduğunu göstermektedir. Elmacık dağı bloğunun kuzeyi Düzce fayı, güneyi de Kuzey Anadolu fayı ile sınırlıdır. Ovanın kuzeyinde ise Akçakoca sahili ile ova arasında Kaplandede ve Orhan dağları bulunmaktadır. Burada en yüksek nokta 1.169 m ile Kaplandede tepedir. Bu yüksekliklerden kuzeye doğru arazi orta dereceli bir eğimle alçalarak denize ulaşır. Gölyaka, Gümüşova ve Cumayeri ilçelerinin batısı ile Sakarya ovası arasında da rakımı daha düşük engebeler bulunur. Gölyaka’nın 8 km batısındaki Muhapdede tepe (943) bu kesimdeki en yüksek noktadır. Gümüşova batısındaki yükseltilerde rakımlar 500 m’nin altında kalır.
Bolu dağlarının Düzce ili sınırları içinde kalan kesiminde Düzce’nin 24 km doğusundaki Karadikmen tepe 1388 m, bu tepenin 13 km kuzeydoğusundaki Tüllükiriş tepe ise 1657 m rakımlıdır. Karadikmen tepeden kuzeye doğru, Yığılca’nın da bulunduğu Küçük Melen vadisine inilir. Yığılca’da vadi rakımı 330 m’dir. Bolu dağları daha tatlı eğimle, gittikçe alçalarak Nalbantlar-Sallar köyleri civarında ovayla birleşir
Düzce Ovası
Düzce ovası Kuzey Anadolu fay kuşağındaki yer hareketlerinin etkisiyle oluşmuş genç bir çöküntü havzasıdır. Kabaca kare biçimli olup doğu-batı boyutu 23 km, kuzey-güney boyutu ise 20 km kadardır. Kenarlarındaki engebeli girinti çıkıntılar dikkate alınarak alanı 360,5 km2 olarak hesaplanmıştır. Ova esas itibariyle alüvyal birikintilerle doldurulmuştur. Kenar kısımlarda koluvyal birikintiler de bulunur (Şekil 30). Yüzeyi oldukça düzdür. 2000 yılı baskılı 1/25.000 ölçekli topografik haritaya göre Düzce’de (İstanbul caddesinde PTT yanı) rakım 150 m, Efteni gölünde 112 m’dir. Dolayısıyla arazi eğimi ile yüzey sularının akışı kuzeydoğudan ve doğudan bu göle doğru gerçekleşir. Ova, nitelikli tarım topraklarından oluşmaktadır.
Yaylalar
Elmacık dağları doruğunun ve yüksek kuzey yamaçlarının göreceli olarak düz kesimlerinde, Düzce ilinin belli başlı yaylaları bulunmaktadır. Yaylalar yüksek rakımları, yeşil ve bozulmamış doğal ortamları ve su kaynakları ile özellikle yaz aylarında sağlıklı yaşam mekânları ve hayvan yetiştirme alanları olarak kullanılan arazilerdir. Düzce yaylalarının çoğu orman içi, bir kısmı da orman kenarı konumdadır. Bu durum 1/25.000 ölçekli topografik haritaların incelenmesinden de anlaşılmaktadır. Ormanların ortadan kaldırılmasıyla açılan araziler Düzce’de en çok fındık tarımı için, ikinci sırada da yerleşim yerleri ve yaylalar için kullanılmıştır.
Başlıca yaylalar Kardüz, Pürenli, Yanık, Kızık, Arapoğlu, Balıklı, Unluk, Hıra, Derebalık, Odayeri, Torkul, Derinoba, Kelik, Topuk, Külük, Pakı, Mantarlı, Karaburun, Sakarca, Çiçekli, Kocayayla ve Şehirli yaylasıdır. Turizm Bakanlığı 2002 Düzce turizm envanterine göre bunlar arasında Odayeri, Torkul, Topuk ve Kardüz yaylaları yayla turizmi potansiyeli taşımaktadırlar.
Akarsular
Düzce ilinin başlıca akarsuları Küçük Melen, Asar suyu, Uğur suyu, Aksu deresi ve Büyük Melen çayıdır.
Küçük Melen: Yığılca dağlarından doğar ve yan derelerle büyüyerek Konuralp yakınlarında ovaya girer, ovadan geçerek Efteni gölüne dökülür. Uzunluğu 50 km, drenaj alanı 677,6 km2’dir. Ovaya girmeden önce üzerinde Hasanlar barajı yapılmıştır. Dere yatağının yetersiz ve ovaya girdiği nokta ile Efteni gölü arasındaki rakım farkının düşük olması nedenleriyle, taşkın potansiyeli vardır. Taşkın durumunda 2.800 ha arazi ve içindeki yerleşim birimleri sular altında kalmaktadır.
Asar Suyu: Bolu dağlarından doğar ve Kaynaşlı’dan geçerek Üçköprü’de ovaya girer ve batıya doğru akarak, Düzce’nin yaklaşık 10 km batısında Mamure köyü yakınında Küçük Melen’le birleşir. Bu noktadan 10 km sonra da K. Melen içinde Efteni gölüne dökülür. Asar suyunun uzunluğu yaklaşık 30 km, yağış alanı ise 176 km2 kadardır. Üçköprü (rakım 200 m) ile Efteni gölü (rakım 112 m) arasındaki rakım farkının azlığı ve dere yatağındaki ıslah çalışmalarının yetersizliği, Asar suyunun taşkın potansiyelinin nedenleridir. Taşkın durumunda 700 ha arazi sular altında kalabilmektedir. Samandere şelalesinin de bulunduğu 500 m’lik dere boyunca anıt ağaçlar, 3 adet şelale ve bir adet de cadı kazanı adı verilen derin bölüm mevcuttur. Şelalenin kendisi de tabiat anıtı olarak koruma altına alınmıştır
Uğur Suyu: Elmacık dağlarının kuzeydoğu yamaçlarından doğar, belirli bir kaynağı yoktur, yan dere ve sel sularını toplayarak oluşur ve Efteni gölüne dökülür. Uzunluğu 30 km kadardır. En yüksek akım Haziranda, en düşük akım ise Ekim ayındadır. Taşkın potansiyeli vardır ve taşkın durumunda 1200 ha arazi sular altında kalabilmektedir. Uğur suyundan Merkez ilçenin içme suyu da sağlanmaktadır. Uğur suyunun bir kolu olan Samandere üzerinde, Düzce’nin güneydoğusunda İl merkezine 26 km uzaklıkta Samandere köyü sınırları içinde Samandere şelalesi bulunmaktadır. Orman Bakanlığınca 1988 yılında Tabiat Anıtı olarak tescil edilmiş ve koruma altına alınmıştır.
Aksu Deresi: Efteni gölüne dökülen akarsulardan biridir. Elmacık dağlarından kaynaklanır. Önce batıya, daha sonra kıvrılarak doğuya akar ve Efteni gölüne dökülür. Uzunluğu 40 km kadardır. Taşkın sahası toplam 1.000 ha’dır. Aksu deresinin bir kolu üzerinde Gölyaka sınırları içinde Güzeldere şelalesi bulunmaktadır. Ormaniçi dinlenme yeri statüsünde olan bu şelale İl merkezine 28, Gölyaka‟ya 16 km uzaklıktadır. Yüksekliği 135 m olarak verilmiştir.
Büyük Melen Çayı: Efteni gölüne dökülen akarsular buradan çıkarak Büyük Melen çayı adıyla kuzeye akar ve Melen ağzında Karadenize dökülürler. Uzunluk 60 km’dir. Akımı esas olarak Efteni gölüne dökülen akarsuların debileri belirler. Efteni gölü ile Cumayeri kuzeydoğu kesiminde ova çıkışına ve dağ arası vadi girişine kadar taşkın potansiyeli bulunmaktadır. Çilimli ve Cumayeri kuzeyindeki arazinin fazla engebeli olması nedeniyle, Büyük Melen çayının bu kesimdeki kolları da vahşi derelerdir.
Akçakoca Akarsuları: Yukarıda kısaca tanıtılan akarsuların tümü Batı Karadeniz havzasının bir alt havzası olan Melen havzasına (ya da başka adıyla Efteni havzasına) ait akarsulardır. Kaplandede ve Orhan dağı yükseltileri ile Düzce ovasından ayrılan Akçakoca bölgesinde Melen havzasıyla bağlantısı olmayan, genelde kıyıya dik kısa, küçük, dere boyutunda akarsular bulunmaktadır. Doğudan batıya doğru Çarak dere, Cakbelit dere, Değirmen dere, Çayağzı dere, Haciz dere, Orhan dere ve Sarma deredir. Bunlardan son üçü kent içinden geçerek denize dökülmekte ve kent içi kirleticileriyle yüklenerek bu yükleri denize boşaltmaktadırlar. Aktaş köyü sınırları içinde Akdere üzerinde Aktaş şelalesi, Sarıyayla köyü sınırları içinde Sarma deresi üzerinde de Sarıyayla şelalesi bulunmaktadır. Her iki şelale de yeşilliklerle çevrili doğa güzellikleri ile birlikte, su ve kuş seslerinin birbirine karıştığı dinlendirici piknik ortamları oluşturmaktadır.
Göl ve Şelaleler
Efteni Gölü: Efteni Gölü 100 metre yükseklikte, Düzce ile Gölyaka'nın sınırları içinde kalmaktadır. Düzce'nin 14 km. güney batısında, Elmacık Dağı silsilesinin eteğinde Asar, Uğur, Küçük Melen sularının ve yan derelerin oluşturmuş olduğu tatlı su gölüdür. Efteni Gölü, göçmen kuşların göç yolu üzerinde bulunan önemli ve ender merkezlerden biridir. Göl, 1992 yılında Orman Bakanlığı Milli Parklar Av-Yaban Hayatı Koruma Genel Müdürlüğü tarafından koruma statüsüne alınmış olup, avlanmak yasaktır.
Yaklaşık 150 çeşit su kuşu türüne ev sahipliği yapan gölde, Kuğu, Karabatak, Flamingo, Su Tavuğu, Boz Kaz, Yeşilbaş Ördek, Sakar Meke, Sumru, Kız Kuşu, Çulluk, Balık Kartalı, Balıkçıl, Yılan Boyun, Angıt ilk göze çarpan kuş türleridir. Efteni Gölü çevresinde gölün izlenebilmesi için Kuş Seyir Terasları ile ziyaretçilerin bilgi alabileceği bir de tanıtım merkezi bulunmaktadır.
Güzeldere Şelalesi: Güzeldere Şelalesi, Düzce'nin Gölyaka ilçesinin sınırları içerisinde Düzce'ye 28, Gölyaka'ya ise 16 km mesafedeki Güzeldere Şelalesi 135 m. yüksekliktedir ve estetik yönden yörede ayrıcalıklı bir konuma sahiptir.
Samandere Şelalesi: (Tabiat Anıtı) Düzce'nin güneydoğusunda, il merkezine 26 km. mesafede Samandere Köyü sınırları içinde bulunan ve tabiat olaylarının meydana getirdiği özellikler ile oluşan Samandere Şelalesi, Orman Bakanlığı'nca "Tabiat Anıtı" olarak tescil edilmiştir. Samandere Şelalesi'nin de bulunduğu 500 metrelik dere boyunca, anıt ağaçlar, 3 adet şelale ve 1 de Cadı Kazanı adı verilen derin bölüm bulunmaktadır.
Kaplıcalar
İl’de iki önemli kaplıca kaynağı vardır. Bunlar;
Efteni Kaplıcası: Efteni gölünün kenarındadır. Değişik sıcaklıklarda üç havuzu, konaklama evi ve pansiyonlar bulunmaktadır. Sıcaklığı 42 0C, debisi 2 lt/sn’dir. Başta romatizmal hastalıklar olmak üzere, birçok hastalığa iyi gelmektedir.
Derdin Kaplıcası: Düzce’nin 17 km güneydoğusunda, Elmacık dağları eteklerinde, 400 m rakımında ve orman içindedir. Sıcaklığı 42 0C, debisi 2.0 lt/sn’dir. Mide bağırsak, safra kesesi, karaciğer, böbrek, şeker ve cilt hastalıklarına iyi gelmektedir. Kaplıca’da 15 odalı küçük bir otel bulunmaktadır.
Plajlar
Akçakoca: Düzce’nin kuzeyinde ve Karadeniz kıyısında yer alan şirin ilçesi Akçakoca, bir tatil ve turizm cennetidir. Karadeniz sahilinde doğal yapısı ile dikkat çekin bu ilçe yaz ayları boyunca özellikle çevre ilçelerde yaşayanların ve birçok turistin uğrak yeridir. Bu sahil şehrinde çok sayıda otel, pansiyon, kamping ve restorantlar turizme hizmet vermektedir.
Melenağzı Köyü ve Plajı: Akçakoca’nın 13 km batısında bulunan bu Melenağzı Köyü’nde balıkçılık hayli önemlidir. Köy içinden geçerek Karadeniz’e dökülen Melen Çayı, balıkçı teknelerinin barındığı doğal bir liman görünümündedir. Irmak boyunca teknelerle gezi imkânı vardır. Sahil boyunca geniş plajlar, kır kahveleri, gazinolar ve kamping alanları bulunmaktadır.
Karaburun Köyü ve Plajı: Akçakoca ilçesine 10 km. uzaklıktadır. Yeşil ile mavinin içiçe geçtiği Karaburun Plajı, doğal kumsalı, şirin ev ve pansiyonları, kır kahveleri, lokanta ve gazinolarıyla yaz aylarının en önde gelen dinlenme ve eğlenme yerlerindendir.
Edilli Ağzı Plajı: Ormanla denizin adeta kucaklaştığı bu alanda geniş ve doğal plajlar, özellikle sakin yer arayanlar için ideal bir ortamdır.
Çayağzı Kumpınar ve Akkaya Köyü: Karadeniz Ereğli yolu üzerinde, Akçakoca merkezinin 7 km doğusunda başlayan ve sahil boyunca uzanan geniş doğal plajları büyük rağbet gören bu yörede, ormanlar arasında akan derelerde balıkçılık yapılabiliyor. Orman içi piknik ve yürüyüş alanları bulunan bölge kuş avcılığı için de uygundur.
Mağaralar
Düzce'nin Akçakoca ilçesinin 8 km. güneydoğusundaki Fakıllı Köyü'nde bulunan Fakıllı Mağarası ilgi çekmektedir. Mağaraya, 1 metre yüksekliğinde, 15 metre uzunluğundaki bir galeriden ulaşılmaktadır. Hala doğal özelliğini koruyan mağaranın içinde çeşitli yönlere giden galeriler, ilgi çekici sarkıt ve dikitler mevcuttur.