Artvin
ARTVİN TARİHİ YERLER
KALELER
Doğal güzellikleri ile olduğu kadar tarihi yapıları ile de gezginleri kendine çeken Artvin'de özellikle tarihi kaleler görülmesi gereken tarihi yapılar arasında bulunuyor.
Artvin (Livane) Kalesi: Livane Kalesi olarak da bilinen Artvin Kalesi, Çoruh Nehri'nin üzerindeki Artvin Köprüsü'nün karşısında bulunmaktadır. Artvin'in tarihi kalıntıları arasındaki kale bölgenin tarihi turistik alanlarından biridir. Artvin Livane Kalesi'nin içindeki sarnıç ve şapel kalıntıları vardır.
Kaleyi Bagrat Kralı Büyük Oşet 937 yılında yaptırmıştır. Osmanlı döneminde ise bu tarihi kalenin kalıntılarının üzerine yeni bir kale inşa edilmiştir.
Şavşat (Satlel) Kalesi: Artvin il merkezine 70 kilometre uzaklıkta bulunan Şavşat ilçesindeki kale, turistlerin en çok ziyaret ettiği noktalardan biridir.
Ulaşımı oldukça kolaydır. İlçe merkezine 3 kilometre uzaklıktaki iki derenin birleştiği vadide yer alır. Şavşat Kalesi, 1987 yılında taşınmaz kültür varlığı olarak tescillenmiştir ve turizm açısından önemli bir noktadır. Kalenin ne zaman ve kimler tarafından yapıldığına dair kesin bir bilgi yoktur. Yapılan arkeoloji kazılar sonucunda X. yüzyılda Gürcü Bagratlı Krallığına ait olduğu anlaşılmıştır. Kale daha sonraki yıllarda Osmanlılar tarafından 1850'li yıllara dek Ocaklık merkezi olarak kullanılmıştır.
Ardanuç (Gevhernik) Kalesi: Artvin'in tarihi dokularından biri olan ve turistlerin ziyaret noktaları arasında olan Gevhernik Kalesi, Ardanuç ilçesinde bulunmaktadır.
İlçeye bağlı Adakale mevkiinin sınırları içerisindeki Gevhernik Kalesi'nin yapılış tarihi tam olarak bilinmemektedir. Uzun bir süre işlevine devam eden kale, Bagratlı Krallığı, Çıldır Atabekleri ve Osmanlı dönemlerinde yönetim yeri olarak kullanılmıştır. Şehrin önemli kaleleri arasındadır ve etrafı surlarla çevrili olan tek kale özelliği taşımaktadır. Gevhernik Kalesi'nin bir özelliği daha vardır. Bu heybetli yapıda Kanuni Sultan Süleyman'ın kitabesi bulunmaktadır.
Ferhatlı Kalesi: Ferhat ile Şirin'in buluştuğu kale olarak ünlenen Ferhatlı Kalesi, Artvin'in Ardanuç ilçesine 5 kilometrelik bir uzaklıktadır.
Kalmaklı olarak da bilinen Ferhatlı Kalesi, şehrin turistik gezi alanlarından biridir. Kale günümüze kadar hiç onarım görmemiş olup, son zamanlarda define avcıları tarafından zarar verilmiştir. Kale, 5. yüzyılda İberya Kralı Vahtang tarafından inşa edilmiştir.
Ardanuç Kalesi: Artvin-Ardanuç'ta bulunan ve bulunduğu ilçenin ismini alan Ardanuç Kalesi, günümüze kadar gelmeyi başaran tarihi kalıntılar arasındadır. Adakale Köyü yakınlarında bulunan bir tepede bulunmakla birlikte, çevresinde gümüş madenlerinin bulunmasından dolayı Gevher Nik Kalesi olarak da bilinmektedir.
Yapımı V. Yüzyıllara dayanmaktadır Ardanuç Kalesi'nin. Aynı zamanda Çıldır Atabeylerine ve Gürcü Krallarına başkentlik yapmıştır. Ardanuç Kalesi'ni Osmanlı 1551 yılında almıştır. Ele geçirdikten sonra kalenin onarımını da gerçekleştirmişlerdir. Hatta onarımla ilgili bir kitabe de mevcuttur. Artvin'in gezilecek tarihi yerlerinden biri olan Ardanuç Kalesi, harp bir durumda olsa da ziyaret edilmeye değerdir.
CAMİLER
Orta Hopa Camii: Artvin'in ibadet mekanları arasındaki Orta Hopa Camisi, şehrin gezi alanlarından biridir. 19. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen cami, günümüzde ibadete açıktır.
Caminin yapılışı ve kim tarafından yaptırıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Orta Hopa Camisi 1994 yılında restore edilmiştir. Caminin tavan döşemeleri ve kubbesi gerçekten görülmeye değerdir. Mimari açıdan göz dolduran cami, Artvin gezinize dahil olabilecek yerler arasındadır.
İskender Paşa Camii ve Türbeleri: Şehrin ilk camilerinden olma ihtimali yüksek olan İskender Paşa Camii, 7. Yüzyılda Hz. Osman döneminde inşa edilmiştir.
Müslüman Arapların yaptığı cami, 1551 yılında Erzurum Beylerbeyi Çerkez İskender Paşa tarafından onarılmış olup, bu yıllardan sonra birçok kez onarımdan geçmiştir. İskender Paşa Camii'nin batısında üç türbe bulunmaktadır. Bu türbelerin Ahıska Çıldır Beylik ailesinde kişilere ait olduğu düşünülmektedir.
Ortacalar Merkez Camii: Ortacalar Merkez Camii, Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Artvin'in Arhavi ilçesine bağlı Ortacalar köyünde bulunan tarihi camidir. Karadeniz'in yemyeşil doğasının içinde yer alan bu tarihi caminin yapım yılı 1757 yılına denk gelmektedir. Caminin içi dönemin iyi işçiliğe sahip ahşap malzemelerle donatılmıştır. Ortacalar Merkez Camii'nin cephesinden ziyade minber ve tavan süslemeleri dikkat çekmektedir.
Günümüze kadar gelmeyi başaran bu tarihi cami zaman zaman onarımlardan geçmiştir. Bu onarımlarla halen aktif bir şekilde kullanılmaktadır.
Muratlı Camii: Borçka ilçesi, Muratlı (Maradit) köyünde bulunmaktadır. 1846 yılında yaptırılmıştır. Tümüyle ahşap olan yapının içteki ahşap elemanları çeşitli süslemelere sahiptir. Özellikle cümle kapı kanatları, minberi ve mihrabı ağaç oymacılığının güzel örneklerindendir.
Esenköy Camii: Murgul ilçesi, Esenköy’de bulunmaktadır. 1863 yılında inşa edilmiştir. Tümüyle ahşap olan yapı, yöresel mimari özellikleriyle ilgi çekmektedir.
Kocabey Camii: Şavşat ilçesi, Kocabey köyünde bulunmaktadır. 1890 yılında inşa edilmiştir. Cephelerinin yanı sıra, son cemaat yeri, portal ve mihrabı orijinal dokusunu korumaktadır.
Demirkent Camii: Yusufeli ilçesi, Demirkent köyü içindedir. Kiliseden çevrilme caminin ahşap elemanları yöredeki orijinal dokuyu koruyan tek örnektir.
Çarşı Merkez Camii: Büyük bir bölümü baştan sona kadar yenilenen ve çeşitli onarımlar geçiren cami, ilk olarak Hicri 1277-1278 (M.1860-1861) tarihinde, Artvin halkı tarafından inşa edilmiştir. 1954 yılında temele kadar yıkılarak 1957-1958 yılları arasında aynı yerde bu günkü cami ibadete açılmıştır.
Salihbey (Çayağzı) Camii: Osmanlıca olan Kitabesine göre cami, Hicri 1207 (M.1792) tarihinde Livana Sancakbeylerinden Salip Bey tarafından yaptırılmıştır. Yapı, 1980’li yıllarda, Cami Yaptırma Derneğince restore edilmiş olup günümüzde işlevini sürdürmektedir.
Oruçlu Camii: Hicri 1325 (M.1907) tarihinde Ali Hamza oğlu İsmail Çoruh tarafından yaptırılmıştır. Cami halen tamirat geçirmeden işlevini sürdürmektedir.
KİLİSE ve MANASTIRLAR
İşhan Manastır ve Kilisesi: Artvin'in Yusufeli ilçesinde, bir tepenin ardında yer alan küçük bir köy var; İşhan. Ceviz koruları, dutluklar, ağustos ayında bile renginden ödün vermeyen çayırlar, ahşap evler ve güler yüzlü insanlar bulunuyor bu şirin köyde. İşhan Manastır Kilisesi de bu köye bahşedilmiş müthiş bir güzellik ve mistik bir yapı. Köy okulunun hemen arkasındaki bostanın içinde aniden beliriyor İşhan Manastır Kilisesi. 32 metre yüksekliğinde olan kilisenin kırmızı beyaz kubbesi nefes kesici bir manzara oluşturuyor.
Kilisenin Gürcüce yazıtından yapının inşa tarihinin 1032 yılı olduğu görülüyor. İçerisindeki at nalı şeklindeki apsis ise 800'li yılların sonundan kalmadır. Birkaç fresk de hala duruyor. Birkaç yıl öncesine kadar cami olarak kullanılan İşhan Manastır Kilisesi, ne yazık ki şimdilerde yıkılmaya terk edilmiş.
Manastırın yanında bulunan kilise ise şu an odun deposu olarak kullanılıyormuş. Kilisenin kitabesinin muazzam bir taş işçiliği var. Kitabe 1006 yılından kalma ve Bagrat'ın oğlu Kral Gurgen'e aitmiş.
İsmini Ermenice "bey, hükümdar" anlamına gelen İşkhan kelimesinden almaktadır.
Tekkale Manastırı: Artvin'in doğal güzelliğinin arasında bulunan Tekkale Manastırı, köklü tarihiyle ve mimari özellikleriyle şehrin en çok ziyaret edilen gezi noktalarından biridir.
Manastır, Yusufeli ilçesine bağlı olan Tekkale Köyü içerisinde olup Dörtkilise olarak da adlandırılmaktadır. Manastırın parçaları arasında; şapel, trapeza ve seminer odası bulunmaktadır. Bu manastır Artvin gezisine mutlaka dahil edilmesi gereken bir yerdir.
Manastırın yapılış yılı kesin olarak bilinmese de 9. yüzyılda Bagratlılar tarafından inşa edildiği tahmin edilmektedir. Yeşillikler arasında bulunan manastır, aynı zamanda güzel bir manzaraya sahiptir.
Porta Manastırı: Doğu Karadeniz'in doğal güzellikleri arasında tarihe ışık tutan yapılar arasındadır Porta Manastırı. Artvin-Merkez ilçede bulunan manastır Pırnallı Köyü sınırları içerisindedir.
Kendi döneminde en önemli kültür ve dini merkez olan bu dini yapı, mistik kokular eşliğinde sizleri bulunduğunuz zamandan alıp farklı bir zaman dilimine götürecek. Manastır, 896-918 yılları arasında Prens Khaouli tarafından inşa ettirilmiştir. Son halini ise; Kral Gürgen'in döneminde almıştır. Günümüze kadar gelen kalıntılar hala görülmeye değer bir nitelik taşımaktadır.
Opiza Manastırı: Opiza Manastırı, Artvin'in Merkez ilçesine bağlı olan Bağcılar Köyü'nde bulunmaktadır. Opiza Manastırı Kral Vahtang Gorgaslan tarafından inşa ettirilmiştir. Tarihi kaynaklara göre Ardanuç Kalesi'ni de İberya Krallığı merkezi haline getirmiştir Kral Vahtang Gorgaslan.
Artvin'in Merkez ilçesinde bulunun manastıra ulaşım oldukça kolaydır.
Kaçkal Manastırı:
Tibeti Kilisesi: Artvin'in Şavşat ilçesine bağlı olan Cevizli Köyü'ndeki Tibeti Kilisesi'nin tarihi 899-914 yıllarına kadar uzanmaktadır. O dönemde bölgeye hakim olan Bagratlı Prensi Aşot Koukhi döneminde inşa ettirildiği düşünülmektedir. Çatısının her yüzeyinde koç heykeli bulunmaktadır. Tibeti Kilisesi, özellikle XI. yüzyılda önemli bir dini merkez haline gelmiştir. Kilisenin içerisindeki havari figürleri dikkat çekici detaylar arasındadır.
İbrikli Kilisesi: Bizans döneminde inşa edildiği tahmin edilen İbrikli Kilisesi, Artvin'in tarihi yapılarından biridir. Günümüze kadar hiç onarım görmediği için harap bir halde olan İbrikli Kilisesi'nin kitabesi bulunmamaktadır ve hakkında pek fazla bilgi yoktur.
Borçka'nın İbrikli Köyü'nde bulunmasından dolayı ismi İbrikli Kilisesi olarak anılmıştır. Kilisenin etrafı ağaçlarla çevrildiği için yeşillikler arasına gizlenmiştir.
Yeni Rabat Kilisesi: Ardanuç ilçesinde bulunan kilise, Bulanık Köyü'ndeki Çamlık Mahallesi sınırları içerisindedir. Şehrin diğer kiliselerine mimari açıdan benzemektedir. Ne zaman ve kim tarafından yapıldığı hakkında kesin bir bulunmasa da, Ortaçağ döneminde Bagratlı Krallığı tarafından inşa ettirildiği tahmin edilmektedir. Kilisenin muazzam mimarisine işlenen bitki motifi bezeli taşlar dikkat çekici detaylar arasındadır.
Dolishane Kilisesi: Artvin'in muhteşem doğasına eşlik eden Dolishane Kilisesi, şehrin tarihine ışık tutan yapılarından biridir.
Kilise, 10. yüzyılla tarihlendirilmektedir ve Bagratlı Kralı Sumbath tarafından inşa edildiği bilinmektedir. Merkez ilçeye bağlı Hamamlı Köyü'nde bulunmasından dolayı Hamamlı Kilise olarak da adlandırılmaktadır. Dolishane Kilisesi'ne ulaşmak oldukça kolaydır. Artvin-Şavşat karayolunu kullanarak Berta Köprüsü mevkiine geldikten sonraki 4 kilometrede Dolishane Kilisesi karşınıza çıkacaktır.
Kilise, 17. yüzyılda camiye çevrilmiştir ve o dönemden sonra Kilise Camii olarak adlandırılmaya başlanmıştır.
Barhal Kilisesi: Yusufeli ilçesinde bulunan kilise, ilk olarak Gürcü manastırı olarak inşa edilmiştir. Manastırın günümüze gelen tek yapısı bu kilisedir. Barhal Köyü sınırları içerisinde olan Barhal Kilisesi, II. Bagrat tarafından inşa edilmiş olup, 1677 yılında Hacı Şerif Efendi tarafından camiye çevrilmiştir. Günümüzde hala cami olarak işlevselliğini koruyor.
Köprülü Kilise: Şavşat ilçesinin 7 km kuzeybatısında yer alan Köprülü köyündedir. Bölgedeki kiliselerin merkezi sayıldığı tahmin edilmektedir. Kıpçaklı beylerinden Zor Tana tarafından yaptırılan kilisenin bugün yalnızca kalıntıları vardır.
İbriga Şapeli: Borçka İlçesine 20 km mesafedeki İbrikli köyündedir. 4.50×4.40 boyutlarında kubbeli bir yapıdır. Cepheler düzgün kesilmiş, iç beden duvarları ise kaba işlenmiş taşlarla örtülüdür. Kubbedeki pandantiflerde ve beden duvarının üst bölmelerinde freskoların farklı dönemlerde yapıldıkları veya farklı ustaların eseri oldukları sanılmaktadır.
KAPLICALAR
Otingo Kaplıcası: Artvin-Borçka'nın 300 yıllık şifa kaynağı olan Otingo Kaplıcası, şehre gelen turistlerin mutlaka uğradığı noktalardan biridir. Kaplıca, ilçe merkezine yaklaşık 8 kilometre uzaklıktadır. Bilinen bir diğer adı Otingo Ormanları Ilıcası'dır. Otingo Kaplıcası'ndaki suların özellikle romatizmaya ve halsizliğe iyi geldiği biliniyor.
Eğer Borçka'ya yakın bir zamanda gitmeyi, bölgenin keşfedilmeyi bekleyen güzelliklerini ziyaret etmeyi planlıyorsanız rotanıza Otingo Kaplıcası'nı dahil etmenizi öneririz. Kaplıca bölgesinde küçük bir konaklama tesisi de bulunuyor. Aynı zamanda sosyal tesisler de vardır. Dilerseniz Otingo Kaplıcası'ndaki otelde konaklayıp şifalı sulardan faydalanabilirsiniz.
KÖPRÜLER
Berta Köprüsü: Artvin-Şavşat yolu üzerinde bulunmaktadır. 1878 yılında Osmanlılarca yaptırılmış olup, döşeme uzunluğu 64 m’dir. Üç gözlü ve düz yollu köprüler sınıfına girmektedir. Yapı günümüze sağlam olarak ulaşmıştır.
Ortacalar Çifte Köprü: Arhavi ilçesi, Ortacalar Bucağına 25 km kala, Anlı ve Küçükköy yol ayırımında bulunmaktadır. Birbirine dik gelecek şekilde planlanan iki köprüden meydana gelmektedir. Her ikisi de gözlü ve yolu eğimli olan taş köprüler grubuna girmektedir. Günümüze sağlam olarak ulaşmışlardır.
Borçka Demirciler Köprüsü: Köstence’de Valilik yapmış Osman Paşa tarafından muhtemelen 18. yy'da yapılmıştır. Borçka ilçesi Handüzü Mahallesinde bulunmaktadır. Yapı, tek gözlü ve yolunun eğimli olduğu köprüler grubuna girmekte olup sivri kemerlerle belirlenmiştir.
Borçka Düzköy Köprüsü: Yapı, Borçka-Hopa karayolu üzerinde Hopa yönünden gelen derenin üzerinde bulunmakta olup, tek gözlü ve yolunun eğimli olduğu köprüler grubuna girmektedir.
Meydancık Kemer Köprüsü: Meydancık Köprüsü Şavşat ilçesinin Meydancık Beldesinde, Taşköprü Mahallesindeki Bocanat deresi üzerinde bulunan kitabesiz yapı muhtemelen ortaçağda inşa edilmiştir. Tek gözlü ve düz yollu köprüler grubundandır. Tümüyle kaba yonu taşı ile yapılmıştır.
ÇEŞMELER
Çelebi Efendi Çeşmesi: Artvin Orta Mahalle’de bulunmaktadır. Yapı, 1783 yılında Asma Sultanın kahyası Çelebi Efendi tarafından yaptırılmıştır. Günümüze bir bölümü ulaşabilmiştir. Klasik Osmanlı çeşmesidir.