Amasya

AMASYA EKONOMİ

İç Anadolu'nun birçok ilinden Karadeniz'e geçiş yolu üzerinde bulunan ve Avrupa – İstanbul – İran Uluslararası karayolu güzergahında yer alan Amasya; ulaşım imkanları yönünden iyi bir konumdadır. Amasya kuzeyde Karadeniz kıyılarına Karayolu ile Samsun limanına ise hem karayolu hem de demiryolu ile bağlanmaktadır. 2008 yılından itibaren hizmet vermeye başlayan Amasya-Merzifon Havaalanı bölgenin önemli ulaşım kaynaklarından biri haline gelmiştir.

Amasya'da ticaretle uğraşanların büyük bir çoğunluğu perakende ticaret ile uğraşmakta iken son yıllarda Sanayide ve Ticarette büyük ilerlemeler olmuştur. Ayrıca, tarımsal ürünlerin satışlarından sağlanan gelirlerde de artışlar görülmektedir. Tarım ürünlerinin alım-satımına dayanan il ticareti, en çok İstanbul, Ankara, Antalya, Mersin ve Samsun illeri ile yapılmaktadır. Amasya'da hayvancılık ticaretinin de önemli bir yeri vardır. Ayrıca, süt ve besi amaçlı büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık, Amasya ekonomisin de önemli bir yer tutmaktadır. Son dönemlerde hayvancılık ve kanatlı hayvancılık sektörüne yapılan yatırımların artmasıyla yumurta üretiminde de bir canlılık gözlemlenmektedir. Amasya'daki yumurta üretimi, Türkiye yumurta üretiminin %2,5’ini karşılayacak kapasiteye ulaşmıştır.

AMASYA'DA TARIM

Amasya’da topoğrafya; iklim ve jeolojik yapı farklılıkları ile vegatasyondaki (üretim sezonu) çeşitlilik nedeniyle değişik özelliklere sahip topraklar oluşmuştur. İlin toprakları taban ve yamaç arazi toprakları olmak üzere iki grupta toplanabilir. Taban arazi toprakları genellikle Yeşilırmak ve kolları ile yan derelerin sedimentleri olan allüviyal topraklardan oluşmuştur. Yamaç arazilerde ise toprak bünyeleri hafiften ağır bünyeye kadar değişmektedir.

Amasya ekonomisinde Tarım ilk sırada yer almakta olup 40.000'e yakın çiftçi ailesinden 180.000 civarında kişi bu sektörden geçimini sağlamaktadır. Amasya'nın toplam yüz ölçümü 570.100 hektardır. Bunun %44,7'si yani 254.960 hektarı tarım alanıdır. Tarım alanlarının 166.713 (%65,38'i) kuru tarım alanları, 88.247 (%34,62'si) hektarı sulu tarım alanlarıdır.

Amasya şehri bir çoğumuzun bildiği üzere Misket Elması ile ünlüdür. Amasya ekolojisinin genel bir kombinasyonu ile Misket Elması ve Bamyasının tadı, aroması ve lezzeti gibi özellikleri başka bir ortamda ortaya çıkmamaktadır. Hatta il sınırları içinde bile elma ve bamyanın bu özellikleri değişmektedir.

Amasya Elması (Misket Elma): Amasya denilince akla ilk olarak Misket elması gelir. Türkiye’nin neresinde olursanız olun, eğer mevsimiyse, mutlaka Misket elması “Amasya Elması” olarak karşınıza çıkar. Amasya adıyla bütünleşen Misket, özelliğini yine Amasya’nın coğrafi yapısında alır. Söylendiğine göre Amasya vadisi, misketin yetişmek için tam aradığı ortammış. Boğazın esintisi elmaya ayrı bir tat verir. Kokusu da burada gizlidir.

Misket’in en büyük özelliği bir yıl meyve verirse diğer yıl vermemesidir. Bir yüzü kırmızı, diğer yüzü ise sarı ila yeşilimsi bir renk taşır. İnce kabuklu, hoş kokuludur. Sert ve dayanıklıdır. Uzun süre saklanmaya elverişlidir. Amasya elmasının iki türü vardır. Daha küçük ve tatlı olanına Misket elması denir. Daha iri ve aşılı olanına ise KABAK elması adı verilir. Amasya elması meyveye geç yatar ve 8 – 10 yaşından önce ürün vermez.

Kiraz Yetiştiriciliği: Kiraz, Amasya’nın genel olarak merkez ilçeye bağlı Yeşilyenice, Ziyaret kasabaları ile Sarılar, Yıkılgan, Kuzgeçe, Çiğdemlik, Kızseki, Filingir Bağları, İpekköy, İlyas, Sevincer, Mahmatlar, Uygur ve Tatar köylerinde yoğun olarak yetiştirilmektedir.

Amasya’nın en eski kiraz çeşitleri Tabanıyarık, Dalbastı, Erkiraz, Barama adını verdiğimiz çeşitleridir.Amasya’da kiraz yetiştiriciliği çok eski yıllardan beri anılan çeşitlerle sürdürülürken bugün oldukça kaliteli ve standart çeşitlerden meydana gelen kapama bahçeler ve meyveler bulmak mümkündür.Özellikle kır ve kırtabanı arazilerde 2-10 dekarlık arazilerde kiraz yetiştiriciliği yapılmaktadır.Son yıllarda bahçelerde eski çeşitlerin yerini Napolyon,Bing,Lambert,Van Honeyheart,Belladi Pistaia gibi yabancı çeşitlerle; Karakirtik, Karagevrek, Türko, Turfandakara, Malatya gibi yerli çeşitler de bolca yetiştirilmektedir.

Amasya ilinde öncelikli Amasya Misket Elması olmak üzere Kiraz, Şeftali, Armut, Ayva, Erik, Kayısı, Üzüm ile meyvecilikte, Soğan, Şeker Pancarı, Ayçiçeği, Mısır, Buğday, Haşhaş, Yeşil Mercimek, Patates ile tarla ziraatında, Sera Domatesi ve Salatalığı, Biber, Patlıcan, Marul, Karnabahar, Lahana, Yeşil Fasulye, Bamya, Kabak vb. sebzeler de sebzecilikte önemli bir yer tutmaktadır.

Bu ürünler ülkemizin iç pazarına pazarlandığı gibi Kiraz, Soğan, Elma gibi sebze ve meyveler dış ülkelere de ihraç edilmektedir. Şeker Pancarı, Kuru Soğan, Nohut, Mercimek, Fasulye, Şeker, Ayçiçek Yağı, Süt ve Süt Mamulleri, Yumurta, Hayvan Yemi, Un, Narenciye gibi ürünler il içi ve il dışı ticarete konu olan en önemli ürünlerdir.

AMASYA'DA HAYVANCILIK

Amasya ilinde hayvancılık genelde aile işletmesi şeklindedir. Son yıllarda yapılan bazı çalışmalar ve destekler sonucu Kültür hayvancılığında önemli ilerlemeler olmuştur. Suluova İlçesine Organize Besi Bölgesi kurulmuş, yer tahsis işlemleri yapılmış olup, besiciler, besi faaliyetlerine başlamıştır. Suluova Besi OSB de kurulan et entegre tesisi bazı önemli firmalara ürün tedarik etmekte olup bölgede hayvancılığı olumlu yönde etkilemektedir.

2015 Yılı içerisinde Amasya'dan: Irak´a 316.026 kg Süt ve Süt Ürünleri İhraç edilmiştir. 2015 Yılı İçerisinde Amasya'ya; Fransa, Letonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Macaristan başta olmak üzere 13.328 adet Besilik ve Damızlık sığır İthal edilmiştir.

AMASYA'DA SANAYİİ

1926 yılında kurulan Eski Çeltek Kömür İşletmesi ve 1955 yılında kurulan Yeni Çeltek Kömür İşletmesi ilk sanayii kuruluşları olarak gözükürken, fabrika ölçeğindeki sanayileşme hareketi ise 1954 yılında Suluova’da Şeker Fabrikası’nın kurulması ile başlamıştır. Pancar ekiminin artırılması ve Amasya Şeker Fabrikasının kurulması ile başta şeker sanayi olmak üzere gıda sanayinde gelişmelerin başlangıcını oluşturmuştur.

Amasya İli sanayisi uzun yıllar taşa toprağa dayalı işletmelerden oluşmuş, 5084 sayılı kanunun uygulanmaya başlaması ile imalat sanayi, tekstil, mobilya ve madencilik alt sektöründe Amasya Beji olarak ünlenen ve markalaşan mermer sanayinde ciddi gelişmeler olmuştur. Amasya ilinde sanayi siciline kayıtlı sanayi işletme sayısı 216’ dır. Türkiye sanayi işletmeleri toplamı içerisinde %0.3’lük bir oran ile sanayisi gelişmekte olan illerimiz arasında yer almaktadır.

Amasya ili GSYİH’si Türkiye GSYİH'sinin 0,4'ünü oluşturmakta; GSYİH’nin % 63’ünü hizmetler, %30’unu Tarım ve %7’sini ise sanayi sektörü değerleri oluşturmaktadır. Amasya ilinde “gıda ürünleri ve içecek imalatı, madencilik ve taş ocakçılığı, taşa toprağa dayalı sanayi ile başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı sektörleri öne çıkmaktadır.

Amasya'da firmaların yaptığı yatırımlar incelendiğinde de aynı sektörlerin öne çıktığı, bu sektörlerden farklı olarak enerji üretimi için (HES) yüksek bütçeli yatırımların başlatıldığı dikkat çekmektedir. Amasya Yeşilırmak üzerinde kurulma çalışmaları devam eden 13 HES’in yapım işi tamamlandığında 726,6 Milyon kWh elektrik enerjisi üretilecektir. Üretilecek bu enerji miktarı Amasya ilinin yıllık elektrik enerjisi tüketiminden fazlasını karşılayacaktır.

Amasya yöresindeki Amasya Beji doğal taş yatakları rezervi (1.400.000.000m³), Türkiye’de kayıtlı doğal taş rezervinin %21’ini, dünyadaki bilinen rezervlerin ise yaklaşık %10’unu oluşturmaktadır. Sarı-bal rengindeki doğal taşı (mermeri), görünüm ve kalitesiyle (leke tutmaz, su emmez, aşınımı az) ulusal ve uluslararası ölçekte adını yurtdışına duyurmayı başarmıştır. Çin Halk Cumhuriyeti, Hindistan, Bangladeş, Tayvan, Lübnan, Suudi Arabistan başta olmak üzere 40 dan fazla ülkeye ihracat gerçekleştirilmiştir.

Mermerde Amasya, blok ve plakadan 0,5 cm’ye kadar her boyut ve teknikte işlenmiş, yarı işlenmiş ve blok üretimi gerçekleştirebilecek kapasite ve çağdaş teknolojiye; 6 sınıfta 18 farklı doğal taştan oluşan ürün gamına sahiptir. Gelecekte Amasya ekonomisine ciddi katkılarının olacağı düşünülmektedir.